Złoty OTIS 2024

Nagrodę za osiągnięcia w stomatologii otrzymał prof. Mieszko Więckiewicz, kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, a dwa z pięciu wyróżnień w kategorii "Debiuty naukowe" trafiły do młodych doktorów z UMW – Macieja Spiegel i Piotra Krajewskiego. Sukcesy reprezentantów uczelni zostały docenione podczas XXI gali Nagrody Zaufania Złoty OTIS 2024 w Warszawie.

Statuetki Złoty OTIS to nagrody przyznawane przez grupę ekspertów, którzy kształtują polski system ochrony zdrowia. Podczas tegorocznej edycji konkursu ponad 70-osobowa kapituła wyróżniła 31 osób w siedmiu kategoriach (debiuty naukowe, lekarz i społecznik, farmaceuta i społecznik, media i zdrowie, dorobek życia oraz osiągnięcia w 2023 roku).

Wśród laureatów jest prof. Mieszko Więckiewicz, kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Doświadczalnej UMW, który został nagrodzony za osiągnięcia w stomatologii w 2023 r. Prof. Więckiewicz jest m.in. redaktorem naczelnym wydawanego przez uczelnię czasopisma naukowego Dental and Medical Problems, które jako pierwsze o profilu stomatologiczno-medycznym w Polsce i Europie Wschodniej otrzymało w ubiegłym roku prestiżowy wskaźnik Impact Factor nadawany przez Clarivate Analytics. 

W gronie pięciu debiutantów, wyróżnionych za wybitne osiągnięcia naukowe oraz nowatorskie rozwiązania wdrożeniowe udokumentowane publikacjami w recenzowanych czasopismach naukowych, znaleźli się dr Maciej Spiegel (nauki farmaceutyczne), który otrzymał także Stypendium Nagrody Zaufania Złoty OTIS i dr Piotr Krajewski (nauki medyczne).

Dr Maciej Spiegel, adiunkt Katedry i Zakładu Chemii Organicznej i Technologii Leków UMW w swoich badaniach wykorzystuje metody chemii obliczeniowej do modelowania aktywności substancji farmakologicznie czynnych. Aktualną tematyką jego prac są poszukiwania nowych związków o mechanizmie działania ukierunkowanym na spowolnienie starzenia się organizmu. Jest to wciąż nie do końca poznany aspekt fizjologiczny. Teoretycznie nie ma możliwości jego całkowitego zahamowania, ale doniesienia naukowe sugerują, że senescencja, będąca stopniowym zanikaniem aktywności fizjologicznej komórek, spowodowana jest m.in. degradacją struktur biologicznych wchodzących w skład cytozolu oraz jądra komórkowego na skutek ich nadmiernej oksydacji.

– Mając to na uwadze, można przyjąć za zasadną rodnikową hipotezę starzenia się, według której przewlekle podniesione stężenie reaktywnych form tlenu w organizmie objawia się rozwojem chronicznych, ciężkich i często śmiertelnych przypadłości, takich jak nowotwory lub zmiany neurodegeneracyjne – mówi dr Spiegel. 

Komórki, do pewnego stopnia, są w stanie chronić się przed oksydantami dzięki wewnątrzkomórkowemu środowisku złożonemu ze związków o charakterze redukcyjnym, jednak w obecnych czasach mechanizm ten jest coraz mniej efektywny. To skutek zwiększonej ekspozycji nie tylko na same rodniki, ale też czynniki stymulujące ich produkcję w organizmie, tj. promieniowanie UV, smog czy dym tytoniowy.

Przedkliniczne badania in vitro oraz in vivo wykazały, że niektóre substancje, jak kwercetyna czy fisetyna, będące polifenolami roślinnymi, są w stanie selektywnie usuwać senescentne komórki, regulować ich aktywność a – zastosowane odpowiednio wcześnie – wykazywać także efekt geroprotekcyjny.

– Doniesienia naukowe wskazują, że pierwotnie czysto teoretyczna koncepcja wykorzystania polifenoli jako leków ma w pewnym stopniu rację bytu. Odpowiednie modyfikacje aktywnych struktur mogą w rzeczywistości doprowadzić do uzyskania pożądanych cech farmakologicznych, farmakokinetycznych oraz farmakodynamicznych, a tym samym do otrzymania całkowicie nowej, specyficznej klasy terapeutyków – dodaje dr Spiegel, który łącząc wykształcenie farmaceutyczne z nowoczesnymi metodami badań, do jakich należy modelowanie molekularne, zajmuje się analizą wspomnianego zagadnienia. Ponadto, jak dodaje, przeprowadzona na poziomie atomistycznych analiza zachodzących procesów i wpływu struktury na aktywność, stanowi podwalinę badań z zakresu komputerowo wspomaganego projektowania leków w obrębie projektowania takich substancji.

W najbliższych latach badacz zamierza rozwijać tematykę poprzez rozszerzenie jej o uczenie maszynowe oraz elementy bioinformatyki. – Zebranie satysfakcjonujących rezultatów in silico pozwoli wygenerować bibliotekę substancji, które zsyntetyzowane posłużą do badań in vivo na wybranych liniach komórkowych – wyjaśnia.

W drodze do celu dr Spiegel planuje wizyty w wiodących ośrodkach badawczych, m.in. w Chinach, Hiszpanii i USA, gdzie będzie mógł doskonalić swój warsztat badawczy, a także udziały w konferencjach, aby sukcesywnie przedstawiać otrzymywane wyniki. Ponadto nadal będzie kontynuował współpracę z wiodącymi naukowcami w dziedzinie chemii obliczeniowej, wśród których są prof. Nino Russo (Włochy), prof. Carlo Adamo (Francja), prof. Jan M.L. Martin (Izrael) oraz prof. Pedro Alexandrino Fernandes (Portugalia).

Do głównych zainteresowań badawczych dr. Piotra Krajewskiego, asystenta w Katedrze i Klinice Dermatologii, Wenerologii i Alergologii UMW należą aspekty patogenetyczne i kliniczne trądziku odwróconego (hidradenitis suppurativa – HS), przewlekłej, zapalnej dermatozy, która dotyka około 1-2 proc. populacji. W pracach, które dotąd opublikował, opisał zaburzenia ekspresji białka MCPIP1 w skórze zmienionej i niezmienionej chorobowo u pacjentów z HS, a także wskazał na zaburzenia ekspresji adipokin w surowicy krwi chorych osób.

Dodatkowo na największej opisanej dotychczas grupie pacjentów wrocławski naukowiec scharakteryzował ból towarzyszący zmianom skórnym oraz wpływ choroby na jakość ich życia. Co więcej, na kolejnej grupie (ponad 100 tys. osób) wykazał ryzyko chorób sercowo-naczyniowych bezpośrednio związane z HS oraz ponad dwukrotnie częstsze występowanie ciężkich zaburzeń sercowo-naczyniowych u pacjentów z trądzikiem odwróconym.

Dr Piotr Krajewski bierze udział w pracach, które mają opisać zaburzenia ekspresji genów w skórze zmienionej chorobowo oraz skórze zdrowej, ale zlokalizowanej w bliskim kontakcie zmian skórnych. Wraz ze współbadaczami przeprowadził sekwencjonowanie RNA i wyodrębnił grupy genów, które zdają się odgrywać istotną rolę w szerzeniu się zmian skórnych oraz postępu choroby.

– W badaniach skupiam się też na udziale pyroptozy i badam rolę zaburzeń ekspresji gasderminy D i E w powstawaniu i rozwoju zmian skórnych. Poszukuję w ten sposób nowych szlaków patogenetycznych, które mogłyby stać się celem nowoczesnych terapii – mówi dr Krajewski.

Naukowiec interesuje się również tematem świądu u biorców przeszczepów nerek oraz psychodermatologią. Na koncie ma 92 oryginalne publikacje w polskich i zagranicznych czasopismach naukowych, a impact factor dla jego dorobku wynosi 341,52. Laureat licznych grantów, nagród, stypendiów i wyróżnień. Działa w kilku towarzystwach naukowych oraz współpracuje z europejskimi ośrodkami badawczymi.

W najbliższym czasie dr Piotr Krajewski planuje zająć się projektami związanymi z badaniami nad pyroptozą, zaburzeniami ekpresji adipokin oraz zaburzeniami ekpresji genów u pacjentów z hidradenitis suppurativa.

– Chcę również poszerzyć badania nad zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym poprzez analizę wybranych parametrów (cholesterol całkowity, LDL, HDL oraz trójglicerydy), ciężkość choroby oraz czas jej trwania – wyjaśnia. – Mam nadzieję opracować dzięki temu predykcyjny algorytm diagnostyczno-terapeutyczny, który będzie przeciwdziałał przedwczesnym zgonom z powodów sercowo-naczyniowych u pacjentów HS.

Naukowiec zamierza też skupić się na populacji pediatrycznej, ponieważ dostępna wiedza dotycząca częstości występowania, czynników ryzyka oraz współchorobowości u dzieci i młodzieży do 18 roku życia z hidradenitis suppurativa jest bardzo ograniczona. Celem jego badań będzie przeciwdziałanie występowaniu choroby, określenie pacjentów z wyższym ryzykiem cięższego przebiegu HS oraz poszerzenie wiedzy dotyczącej schorzeń współwystępujących.

Badacz dużą rolę przykłada także do wpływu choroby na psychikę pacjentów, dlatego będzie kontynuował projekty dotyczące jakości życia, depresji, lęku, stygmatyzacji oraz anhedonii (stan w psychiatrii, w którym chory skarży się na obniżoną zdolność lub nawet niemożność odczuwania radości i przyjemności) u pacjentów z HS.

*** 
Symbolem Nagrody Zaufania Złoty OTIS jest statuetka w kształcie sowy, ptaka symbolizującego mądrość. Sama nazwa nagrody OTIS jest grą słów nawiązującą do słowa "otus" – gatunku sowy kanadyjskiej i OTC – leków bez recepty, z którymi związane były pierwsze akcje edukacyjne organizatorów konkursu.

Fot. Tomasz Adamaszek/materiały organizatora